1. ideologia głosząca konieczność tworzenia syndykatów robotniczych związków zawodowych, a negująca potrzebę istnienia państwa robotniczego i rządzącej nim partii komunistycznej; połączenie syndykalizmu i anarchizmu;
2. pogląd przypisywany w Polsce opozycji lat 80. przez władze komunistyczne, głoszący nadrzędność związków zawodowych nad partią komunistyczną